Rabu, 20 Agustus 2014

Utuh Pahuluan wan Kai Ambayau

Rabu, 20 Agustus 2014




Nang ngarannya Utuh Pahuluan tarkanal di sakulahannya. Disamping dikanal marga utaknya nang pintar, inya jua dikanal cucu kasayangan dari saikung tutuha masyarakat di sakulahan nang didiriakan nintu. Urangtuha nintu mahibahakan tanahnya waktu mandiriakan sakulahan nintu babarapa tahun nang lalu. Ambayau, kaya itu urang ngaran sidin. Sumbangan sidin gasan dunia pandidikan ganal banar. Hal ini kada lain karna mandapat dukungan matan minantunya, Intingan. Anak minantu inilah nang mambangkitakan kasadaran sidin bakurban, manyumbangakan sadikit hartanya gasan kamajuan pandidikan di kampungnya.

            “ Aku sudah buta hurup, sukur-sukur amun anak cucuku kada banasib kaya aku jua,” kaya itu tarus jawaban Ambayau amun ditakuni urang kanapa hakun haja sidin manyarahakan kabun nyiurnya anu panitia pambangunan sakulahan.

            Hari samalam, Utuh Pahuluan nang hanyar duduk di kalas 2 SD bulik ka rumah lawan sajumlah parmintaan anu kainya. Inya mulai mangarti, amun minta apa haja anu kainya pacangan kada ditulak. Wahini parmintaan itu takabul. Sabuting kupiah hirang. Tapih nang masih hanyar wan sabuting sajadah. Bamudal itu, anak Intingan itu cagar paraktik sambahiyang nang diajarakan ulih gurunya di sakulahan.

            Bila Intingan kada ka Langgar, pasti kainya nang jadi sasaran. Sualnya imbah Isya, inya kada wani bulik saurang. Takutan lawan hantu. Sadikit tapaksa, namun karna sayang wan cucu, Kai Ambayau maatar cucunya hinggan warung nang kada jauh pada Langgar. Habis kaya apa ? Satuha itu umurnya, balum biasa sambahiyang. Inya urang bahari nang labih mautamaakan kawanian, maandalakan karis dipinggang. Taguh tahan timpasan, wani bakaliwatan, bakuasa di pamadaman. Labih katuju tikar pamainan katimbang mangaji Qur’an. Akibatnya wayahini sasain tarasa. Sasain tuha umur sasain sanja kahidupan. Bauntung sakali inya baisi minantu Intingan nang pintar wan baisi kaahlian dalam maarahakan umur nang sasain manipis nintu. Sambil duduk di warung mahadangi cucu, sidin maranungi dirinya hingga timbul niat handak sambahiyang. Namun sidin sama sakali kadap dalam sual ini. Marganya, janganakan sambahiyang, basunat haja taimbai lawan cucunya. Nang ngarannya niat mandi hadas ganal hanyar dilajari waktu Intingan kawin wan anaknya. Suatu Subuh waktu kadua pangantin hanyar mandi di pinggir sungai, disanalah Kai Ambayau manumpang balajar rukun wan niat mandi hadas ganal. Apa kada talalu ? Karahatan kadua pangantin nintu mandi nang sama, maka mintuha Intingan jadi hapal kada dituntun lagi.

            Niat baik barupa kainginan gasan batubat dari sagala dusa, sudah lawas tumbuh dalam hati urangtuha ini. Balajar wan batakun kaanu urang lain masalah sambahiyang, supan rasanya. Wahini niat itu baulih jalan  nyaman karna didukung ulih ajakan cucunya gasan maksud nang sama.

            “ Gasan sambahiyang, kita harus mulai lawan barsuci. Maksudnya baudu. Kada sah sambahiyang sasaurang, amun wudunya kada sampurna.” Kaya itu Intingan maajari mintuhanya. Lagak lagunya kaya santri nang alim. Inya manyambung :

            “ Pada palaksanaannya kaina nyaman haja. Cuma saratnya harus diingat, bila sudah mambaca lafaz niat imbahitu pasang niat dalam hati, kita kada bulih bapandir lagi. Bila bapandir udunya batal. Pukuknya umpati apa nang ulun lakuakan. Bila ulun mambasuh muha, abah kaya itu jua maniru. Ulun mambasuh tangan, abah jua manirunya. Ulun mambasuh bumbunan, abah jua manirunya. Ulun mambasuh talinga, umpati. Ulun mambasuh batis, abah maumpati.”

            Nang mintuha unggut-unggut tanda mangarti. Dalam hatinya tasimpan rasa himung, baisian minantu nang saraba bisa saraba tahu, baisi kabisaan wan kalabihan. Kalabihan lain minantunya itu, justru langka ada anu lalakian lain. Kalabihan itu barupa daging tambahan di alat kalaminnya. Urang manyambatnya burut. Amun nasib lagi kada baik atawa musim lagi sial, Intingan kada mamakai salawar. Masalahnya daging tadi manggalambung diantara salangkangannya. Biar kaya itu, rasa hurmat wan sayang Kai Ambayau lawan minantunya, kada parnah surut. Saban baisukan, amun sidin malihat anaknya mandi bakujamas di pinggir sungai, talah inya ada kabahagiaan nang singgah dihati anaknya. Kabahagiaan nintu baganda, katika lahir saikung cucu kabanggaan kaluarga : Utuh Pahuluan.

            Kamarian manjalang Ashar, batiga buhannya barangkat ka lanting pinggir sungai gasan paraktik maambil banyu gasan sambahiyang. Salambar tapih nang masih ada cap miriknya malilit dipinggang Kai Ambayau. Bajau taluk balanga. Kupiah hirang mancungut diatas kapal. Kalangkapan saraba hanyar, sidin batikad mambuka lambaran hanyar dalam hidupnya.

            Lawan sikap jungkuk, Intingan wan mintuhanya mulai kagiatan mambarasihi babarapa bagian tatantu di awaknya.

            “ Mari kita mulai,” ujar Intingan mambawai mintuhanya. Lawan suara nang diganalakan, Intingan mambaca lafaz niat. Mintuha mairingi. Buntut mata malirik satiap garakan Intingan. Imbahitu ditiru saratus parsin. Sampai pada garakan paampihan gasan mangganapakan nang katiga kali mambasuh batis kiri, lanting baguyang. Maklum hanya sabuting batis haja nang batumpu, kasaimbangan awak jadi taganggu waktu anak Intingan maambil ancang-ancang manumpu pada bibir lanting gasan malakuakan garakan batajun manyalam kadalam banyu. Lanting guyang wan Intingan kada singaja masuk ka banyu. Kuntan haja garakan nintu ditiru jua ulih Kai Ambayau. Mancamplunglah sidin kadalam banyu. Intingan naik ka lanting, sidin jua naik.

            “Gawat nia.” Pikir nang mintuha. Ranunga nintu ditarusakan lagi :

            “ Bayangakan amun urang hanyar masuk Islam wan handak malakuakan sambahiyang, padahal inya balum bisa bakunyung.” Namun nang ngarannya kada bulih bapandir lagi, apa bulih buat, apa haja nang dilakuakan ulih Intingan, barataan tanpa kacuali akan ditiru. Sabab takutan kalu udunya batal, kaina kada sah sambahiyangnya.

            “Bamandak,” ujar Intingan sambil maangkat tangan.

            “Bamandak,” ujar nang mintuha dangan garakan duplikat. Intingan jadi asa muar sikap mintuhanya nang lambat mangarti bahwa barataan nintu tajadi diluar katantuan. Bukahlah inya ka tabing. Cara ini pun ditiru jua ulih nang mintuha.

            “Bamandak….” Kuciak Intingan nyaring banar

            “Bamandak…” ulang nang mintuha.

            Intingan bukah mamutari batang durian nang ganal kaya gajah. Garakan ini jua dituruti.

            “Hanyar baudu, balum lagi sambahiyang, sudah parak mati,” piker Kai Ambayau. Pikirannya basambung :

            “Biar haja uyuh, asal Islam, asal sambahiyang, asal masuk surga.”

            Masih dalam kaadaan babukah-bukahan, Intingan mamutar utak mancari akal kaya apa maampihi acara nang diluar garis nintu. Lawan satu garakan nang cukup gasit Intingan bamandak sambil mamutar awak 180 darajat. Intingan nang miming ringan bagantung ka pinggang mintuhanya. Pas kaya kakakanakan ungah dalam ragapan umanya. Takuk nang mintuha dipulas ka kanan. Nang mintuha capat bariaksi. Sabuting tapisan tangan nang babulu, lapaslah cakalan. Pada bagian lain, tangannya bagawi mamicik burut minantunya. Imbah itu ranai.

***

            Saminggu sudah Kai Ambayau rajin balatih wan baibadah sambahiyang. Sabalum malangkah jah umpat bajamaah ka Langgar, sidin sambahiyang lawan kaluarga di rumah haja. Namun karna suatu hal, sambahiyang Isya bajamaah apa bulih buat kada tatunayakan. Walau damikian kada baarti sambahiyang ditinggalakan sama sakali. Apa bulih buat, sambahiyang saurangan jadi haja.

            Sabagai pamaluk kuat wan kada handak dicap balang kambingan Kai Ambayau siap dalam pusisi mahadap kiblat, badiri diatas sajadah, mulai maangkat takbir. Mantap kadangarannya : Allahu Akbar. Imbahitu dua tangan ditumpangakan batindih dimuka parut. Muntung kakarimut mambaca do’a  Iftitah.

            Utuh Pahuluan, nang cucu, nang barabah kada jauh matan sajadah kainya, satumat manangkap kaganjilan pada tumpang tindih tangan kainya. Dasarnya mimang cardas atau usil, dari muntung sang cucu kaluar karitik :

            “Aaaahh. Tangan Kai kiwa manindih tangan kanan. Nang kaya itu tabalik, Kai ai.” Sang cucu tatawa. Marasa apa nang disambat cucunya adalah bujur, Kai Ambayau capat mambaiki sikap sambil baucap :

            “ Aku hanya mancuba ikam, mauji ikam, bisa kada, tahu atawa lain manganai aturan sambahiyang.” Kaya itulah dalih supaya balangnya jangan katahuan nang cucu. Biar bakata-kata singhaja, sambahiyang tarus balangsung, kada mulai matan pamulaan.



***



            Waktu rapun hanau kurang mahasilakan gula habang, Kai Ambayau maubah pancariannya manjadi padagang minyak iciran. Lawan mudal sabuah sapida dan babarapa balik minyak, mintuha Intingan ini manjajaakan barang dagangannya sapanjang jalan ka satu jurusan matan kuta Kandangan ka Rantau, malah sampai ka Binuang. Lin ini ditampuh saban hari bulang-bulik. Barangkat matan rumah sakitar pukul 4 subuh, amun kada ada halangan biasanya sampai ka rumah lagi sakitar pukul sapuluh atawa sablas malam. Hal ini tagantung dari suasana atawa langganan.

            Kainginan sang cucu gasan umpat malacak jajak wan cari pangalaman lawan Kai, manyababakan Utuh Pahuluan lawan sapidanya saurang umpat baambun, umpat bapanas marasaakan baratnya mancari sasuap nasi. Ada satu hal bagi sang Kai, handak mandidik cucunya ini manjadi saurang nang istilah wayahini : wiraswasta. Kabalujuran musim libur sakulah wan cucu saurang nang minta. Batulak jauh, bukan masalah dalam sambahiyang. Pukuknya satiap waktu sampai jadwalnya, sapida diparkir wan buhannya sambahiyang.

            Badasarkan pangalaman nang sudah-sudah, apabila buhannya sampai di Rantau, waktu sambahiyang subuh dimulai. Disanalah buhannya umpat bajamaah. Anak Intingan himung banar mandangar bang subuh nang dikumandangkan ulih saikung bilal nang mangumandangakan malalui manara. Inya hapal banar.



***

            Babarapa hari sabalum hari raya tiba, Kai Ambayau wan cucu maambil masa istirahat. Ini dami mahurmati hari nang mulia itu. Manjalang Maghrib tanggal 1 Syawal, Intingan, anaknya Utuh Pahuluan, wan Kai Ambayau barangkat ka Langgar gasan sambahiyang bajamaah. Bila dauh magrib babunyi, awal magrib tiba. Anak Intingan badiri dimuka curung mik mambawakan bang Magrib. Suara nang lantang, hurup dami hurup kana banar tajwidnya, lagu nang maundang rasa takjub akan kabasaran Tuhan. Malangking tinggi, manukik tajan, datar, manggalumbang. Husu banar. Jamaah di Langgar nintu kagum. Pangulu tuha imam di Langgar nintu mangangkat jimpol kaarah Kai Ambayau, tanda mamuji. Bagarak liang hidung sang Kai marasa bangga. Tapasuna, kaya itulah.

            Imbah kalimat hayya alal falah pada ulangan yang kadua kali, tarus disambung lawan asshalatu khairum minan naum, ducapakan dua kali, hanyar ditutup lawan Allahu Akbar kaya biasa. Jamaah gigir mandangar sisipan tambahan nang lajim dibawaakan pada satiap bang subuh. Akibatnya banyak urang manyalahakan. Utuh Pahuluan nang jadi bilal capat mambila diri. Kapada salah saurang inya bakata :

            “Alangkah piciknya pangatahuan Bapak. Sabab balum parnah bajalan jauh. Jadi balum tahu bagaimana bang diluar kampung kita ini.”

            Sang Kai tampil manimpali : “Cuba kaina akali waktu buhan ikam barada di masjid Rantau. Saban subuh azannya kaya itu.’

            Mandangar pambilaan itu mangartilah hadirin bahwa mintuha Intingan ini hanyar pamulaan umpat sambahiyang bajamaah di Langgar nintu. Buhannya paham bahwa satiap subuh kadua urang itu salalu maumpati bang di masjid Rantau. Dikira miming bang gasan satiap waktu sama bacaannya.

            Mata Kai Ambayau malutut kasana kamari, mancari-cari siapa nang wani mancari gara-gara. Samangat kapandikarannya baumpat pulang.

            Malihat situasi tagang capat pangulu tuha mancairakan suasana. Lalu baucap :

            “Sisipakan kalimah asshalatu khairum….itu bujur haja amun…” Baluman tuntung, Kai Ambayau capat manimpali.

            “Nah, cuba buhan ikam dangarakan. Apa ujar pangulu imam kita ini. Bujur kalu ?” marasa ada nang mandukung himunglah hati Kai Ambayau. Intingan di buncu tampak lihum.

            Pangulu manyambung pulang :

            “Hari ini Hari Raya Idul Fitri. Barataan urang bagambira. Kada takacuali bilal anum kita ini. Ibarat Kainya nang bajual minyak, langganan manukar satangah butul, dijuali takaran satangah butul lalu ditambah sadikit sabagai hadiah tanda suka.”

            Hadirin paham akan kalimat bahalar nang kaluar matan muntung imam ini. Buhannya manutup parsualan nintu. Intingan capat mambaca iqamah. Saf diatur, imam maambil pusisi. Sambahiyang magrib talambat babarapa manit gara-gara tampilnya bilal anum : Utuh Pahuluan, anak Intingan nang sadikit bapariasi dalam panampilan pamulaannya.***

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Puisi AHU : Watak Simbol Intonasi Perangai Jingga

 Jumat, 22 Maret 2024 Cerita guramang alasan manis kian sinis watak simbolis kehendak penawar lara senarai kehendak intim suara nurani ego k...