Rabu, 14 Mei 2014

Datu Kandangan wan Datu Kartamina

Kamis, 15 Mei 2014

Oleh : Iwan Yusi

ALHAMDULILLAH.... Han, barakat cangkal, hampai jua hampian ka mari,” jar Datu Kartamina sambil manyalami Datu Kandangan di muhara lawang. Nang badua tuti baragapan. Nang kaya dangsanak nang lawas kada batamuan.
“Iya am, Dangsanak ai. Biar bajajauhan, amunnya tabawa hati nang dandaman ti, hampai haja. Paribasanya, biar dua talu buku gunung gin, tadatangi haja. Siwil banar. Baya matan Kandangan ka Kalua ni ha,” Datu Kandangan hangkui manyahut, pinda kancang urat gulu, sambil mangalakak.
“Kaluarakan ha, Umanya ai, cangkaruk, tapai baras, ulin-ulin... Apamkah jua, amunnya ada!” ujar Datu Kandangan bagaya. Salajur maharap ai jua.
Bini Datu Kartamina lihum bapair mandangar Datu Kandangan nang dasar katuju bagaya tuti. Balakas hidin ka padu. Napang ada, abut ai hidin malayani kawal laki nang datang bailang.
Ada nang badua tuti, asik ai dudukan. Basila di tikar purun, di ambin tangah. Mahadapi saraba macam wadai, sambil pandir marudai. Kisah banih di pahumaan: tumatan taradak, lacakan, hampai kisah bakulih banih nang bakalumpu, bakindai.
Lain pulang Datu Kartamina. Nang disurung hidin kisah mamulut burung balibis, maiwak, maitik, maayam tikar purun, hampai hadangan kalang. Marudai bilang kadada habisnya. Bilang kada kasintakan hinak. Imbah anu, mangalakak tatawaan. Asa rami banar ti pang. Ngarannya gin lawas kada batamuan. Kada karasaan, parak tangah ari. Napang, matahari hudah cagat di atas bubungan.
Di padu, kadangaran bunyi cangkir tahantup piring. Cagat talinga Datu Kandangan mandangar. Imbah tuti, malingut ha pulang bau iwak wadi wan iwak samu basanga. Napang ada, pada kacar ha hidin. Kakaluruk parut. Lapar.
Kada lawas, bakiau bini Datu Kartamina tumatan padu, “Ayu, Abahnya! Bawai Datu Kandangan ka mari. Makanan dahulu! Kaina pulang disambung, amun parut hudah kanyang.”
Parut lapar. Pas ada nang mambawai makanan. Pada tatumbuk ha. Gangannya, paku batahi lala ha pulang. Umai, pas banar wan liur Datu Kandangan, nang katuju gangan paku! Napang ada, pada gancang banar ha hidin makan.
Tuntung makanan, Datu Kartamina wan Datu Kandangan bapacul baju, kahumapan. Imbah tuti, pada tahunui ha lagi nang badua tuti duduk di palatar anjung, marasaakan angin nang datang matan pahumaan.
“Parut kanyang, nang dipandirakan asa habis hudah... Mamagat kalimah ai, Dangsanak ai, nah. Minta rila banar disurungi wadai, dibari makani. Handak bulik ai, nah,” jar Datu Kandangan, mamuruk baju, manyalami Datu Kartamina.
“Dintu, lih? Ayu ai, amun damintu. Nang dudi, amun ka sia, bamalam, Dangsanak ai,” jar Datu Kartamina sambil maatar ka palatar. “Amun kada aur, ada haja kaina aku bailang ka Kandangan.”
“Iyih! Bailang, Dangsanak ai. Tatalu bulan lagi langsat wan tiwadak masakan. Bailang ha,” jar Datu Kandangan sambil malangkah watun. Babaya bajajak di anak tangga nang pamulaan, Datu Kandangan takijat kada sakira. Ada buhaya! Saling ganalan! Bangangaan! Mahadang di bawah tangga! Handak manungap!
“Hau?? Buhayaaa...!” Datu Kandangan takuriak. Takalimpapak. Napang, buhayanya bapuluh-puluh! Kundayapan di halaman rumah Datu Kartamina. Taringnya marihing. Curing-curing. Nang kaya handak mangarakah Datu Kandangan!
Datu Kartamina lihum malihat Datu Kandangan. Lakas hidin turun ka halaman. Ditatingakannya tangan ka buhaya-buhaya tuti. Saitu-saini, buhaya-buhaya tuti hilang! Gaip! Saikung-ikung, kadada lagi. Tatinggal palapah nyiur wara, nang dijamur bini Datu Kartamina di halaman, gasan kayu bamasak.
Datu Kandangan takurihing, kasisipuan, digawi kawalnya nang bainguan buhaya panjadian tuti.
“Kada papa, Dangsanak ai! Turun ha,” jar Datu Kartamina, kahimungan imbah manampaiakan ilmunya.
Datu Kandangan turun ka watun, “Ilangi aku, Dangsanak ai! Tatalu bulan lagi langsat wan tiwadak masakan!” Sambil lihum, hidin turun malangkah watun. Hidin hudah kada tamakan habar lagi. Kawalnya tuti dasar bainguan buhaya panjadian. Asa tapakalah, ada jua pang.
“Kaina aku ka sana, Dangsanak ai. Aku katuju banar langsat wan tiwadak. Hadangi ha. Kaina aku bailang. Tagal, buhayaku kada usah dibawa, kalu?” Datu Kartamina tatawa mangalangkang.

***

Ari baganti. Kada karasaan, hudah talu bulan. Langsat manguning. Tiwadak masakan. Langsat ruku, langsat banar, kada kapicikan. Guguduh tiwadak, kada kasangaan. Kulitnya diulah mandai.
Nang kaya janji hidin, Datu Kartamina datang bailang. Datu Kandangan himung diilangi. Bini Datu Kandangan abut bamamasak di padu. Datu Kandangan wan kawalnya rami bapandiran. Imbah anu, tatawaan. Sambil mamicik langsat, manguyak tiwadak masak, di palatar.
“Kaluarakan ha, Umanya ai, lamang, apam, dudul, dulinat, cinul baras, cindul sagu... Jangan langsat haja, kaina padih parut! Jangan tiwadak haja, kaina kapanasan awak!” Datu Kandangan mamadahi nang bini.
Datu Kartamina lihum. Himung disurungi macam-macam. Kada lawas, tacium harum bau gangan katupat. Mancikuk hidin. Kacar. Parut hidin sasain lapar. Lawan jua, ari sudah landung banar.
“Uuui, Abahnya! Makanan dahulu, nah!” Bini Datu Kandangan bakiau tumatan padu. “Nia, nih... Ada katupat baiwak, gangan paku batahi lala, gangan gadang pisang wan kaladi.”
Datu Kartamina wan Datu Kandangan duduk basila di tikar purun, mahadapi dua- talu macam gangan. Imbah makan katupat bakuah, Datu Kartamina mangaut nasi, mangaut gangan pisang gadang wan kaladi. Gancang ti pang hidin makan. Tang nangapakah, hidin handak jua marasani gangan paku. Tagal, babaya maitihi gangan nang ada di piring ganal, hidin takijat. Dimapa tia kada takijat? Dasar paku banaran. Paku wasi!
“Hau?! Amun gangan nang kaya nia, aku cakada mamakan am...,” Datu Kartamina pinda kalas muha. Pucat ka tahi-tahi.
“Kada papa, Dangsanak ai. Niti, liwar nyamannya!” Datu Kandangan manyuap gangan paku tuti. “Cubai ha. Rasani. Runyuh banar! Nang kaya gangan paku ulahan bini ikam samalam, tih.”
Malihat Datu Kandangan pinda nyaman banar makan gangan paku, umpat ai jua Datu Kartamina manyuap. Dasar nyaman sakalinya, jar Datu Kartamina dalam hati. Balalu hidin bahimat mangipung. Habis sapiring ganal. Mantagum. Mariga. Lihum Datu Kandangan malihat.
Imbah tangah ari, Datu Kartamina bapadah handak bulik ka Kalua. Napang, hudah batangah arianan pang bailang. Nang dipandirakan, asa habis hudah. Parut, kanyang. Bakisahan, batatawaan, hudah tuhuk. Hutang janji bailang, punah hudah.
“Amun parut hudah kanyang ti, tasarah ai lagi. Ikam handak bulik, aku kada kawa manangati. Tagal, amun hakun bamalam, aku himung banar,” jar Datu Kandangan.
“Ayuha, tarima kasih banar dahulu, nah. Nang dudi haja gin. Kaina baasa.“
“Amun nang kaya tuti, ayu ai. Ni, nah, bawa langsat wan tiwadak. Gasan anak-bini di rumah,” Datu Kandangan maunjuk bakul purun ka Datu Kartamina.
Babaya malangkah watun, Datu Kartamina taduduk. Mamicik parut.
“Aduuuuuh… Aduuuuh…. Tuluuuung...!”
“Nangapa, Dangsanak?”
“Asa ada nang mancucuk-cucuk di parutku! Niti kada parigal ikam mangarasakan paku nang kumakan tadi, kalu?” Datu Kartamina kukuringis kasakitan, maingkuti parut.
Datu Kandangan lihum. Ditating hidin tangan ka parut Datu Kartamina. Nang kaya mambuang kalimpanan, saitu-saini Datu Kartamina ampih sakit parut.
Datu Kartamina mangalunyur bulik. Kada tatahu lagi. Mambawa bakul baisi langsat wan tiwadak.***

Kandangan, 15 Nupimbir 2010



Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Suasana di Halaman Belakang MTsN 3 Hulu Sungai Selatan

 Senin, 10 Maret 2025 Suasana di halaman belakang Madrasah Tsanawiyah Negeri (MTsN) 3 Hulu Sungai Selatan (HSS), yang ada di sekitaran RT 3 ...